SEBZEC�L�K | Teknik Bilgiler | Ezgi G�bre Tar�m

- - TEKN�K B�LG�LER
SEBZEC�L�K

SEBZE YET��T�R�C�L��

SEBZEC�L�K

SEBZE NED�R = Kök,gövde,sürgün,yaprak,çiçek,meyve ve tohum gibi çe�itli yerlerinden g�da olarak faydalan�lan ,vitamin ve mineral kayna�� olarak kullan�lan taze veya pi�irilerek tüketilen tek veya çok y�ll�k otsu bitkilere sebze denilmektedir.



SEBZEC�L��N ÜLKEM�ZDEK� VE �L�M�ZDEK� DURUMU

            Zengin bir tar�m potansiyeline sahip olan Ülkemiz 1.314.000.ha alanda yakla��k 26 milyona yakla�an ya� sebze üretimiyle Çin,ABD ve Hindistan ile birlikte ön s�ralarda yer al�r.
            Ülkemiz Kavun üretiminde Dünyada ilk s�ray�,Taze Fasulye,Patl�can ve Karpuz üretiminde ikinci s�ray�,Domates,K.So�an,Biber ve H�yar üretiminde üçüncü s�ray� al�r.
            �limiz genelinde 1.250.000.da ekilen alan içerisinde sebze alan� 40.000.da.d�r.Sebze alan� ekilen toplam alan�n %3.2 sini olu�turur.�l merkezi , Üzümlü ilçesi ve ba�l� köylerindeki sebze alan� 33.000.da ile önemli yer tutar.�limiz sebze alanlar�n�n üçte birinde Domates tar�m� yap�lmakta olup,K.So�an,Taze fasulye ve H�yar üretimi takip etmektedir.
            �limizde Pazar problemi, vejatasyon süresinin baz� ilçelerimizde s�n�rl� olu�u,nakliye problemi,tar�m tekniklerinin tam uygulanamamas�,gibi nedenlerden dolay� sebzecilik tar�m� geni�leyip tam manas�yla geli�ememi�tir.

            SEBZELER�N BESLENME VE SA�LIK BAKIMINDAN ÖNEM�

            Sebzeler içerdikleri vitaminler,mineral maddeler,karbonhidrat,ya� ve proteinler sayesinde beslenmemizde yard�mc� olmakta ve bile�imlerindeki selüloz ile ba��rsaklar�n rahat çal��mas�n� sa�lamaktad�r.Kalori de�erleri dü�ük oldu�undan ne kadar bol yenilirse yenilsin hiçbir zaman arzu edilmeyen �i�manl�k meydana getirmezler.
�çerdikleri güzel kokulu ve baharl� maddeler i�tah�n aç�lmas�n� sa�lar.Ayr�ca sebzeler alkali olma özellikleri ile hayvansal proteinlerin hazm� s�ras�nda meydana gelen asidi nötr hale getirerek beslenmede denge unsuru olurlar.
            Sebzeler içinde havuç,salata,marul,�spanak ve paz� A vitamini bak�m�ndan zengin iken,fasulye,bezelye,havuç,patates B1,�spanak,lahana,domates B2,Lahana ve �spanak B6,lahana,karnabahar,ye�il so�an,ye�il biber,domates C vitamini bak�m�ndan zengindir.
            Sebzeler yaln�z vitaminler bak�m�ndan de�il ,�nsan vücudunun geli�mesinde önemli rolü oynayan demir,fosfor ve Kalsiyumca zengin olmalar� nedeniyle sa�l�k ve beslenme üzerinde önemli bir rol oynarlar.

                        SEBZELER�N SINIFLANDIRILMASI

Yeti�tirme Mevsimlerine göre s�n�fland�rma:
1-Serin �klim Sebzeleri: Minumum 2-4 C’lerde bile bitki geli�mesi devam eder,en iyi geli�meyi 15-18 C’lerde gösterir.Bezelye,Ispanak,Marul,Havuç,p�rasa,So�an ,
Karnabahar,Lahana,�al�am,Maydanoz ,Turp,Tere gibi sebzeler bu gruba girer.
2-S�cak �klim Sebzeleri: Bu gruptaki sebzeler optimum 25-30C, maksimum     35-36        minumum 9-10C s�cakl�klarda geli�me gösterirler.Domates,Biber,Bamya,Fasulye Kavun,Karpuz,Kabak,H�yar gibi sebzeler bu gruba girer.

Sebzelerin Kültürlerine(Yeti�tirme Sistemlerine) göre s�n�fland�r�lmas�: Tohum ekiminden sonra bitki geli�im dönemi ve hasat dönemine kadar yap�lan i�lemleri ayn� olan sebzeler genelde ayn� gruba girer.
-Çok Y�ll�k Sebzeler: Ku�konmaz,Enginar,Ravent
-Otsu Sebzeler : Ispanak,Paz�,Hindiba
-Salata Sebzeleri : Marul,Salata,Kereviz,Hindiba
-Köklü Sebzeler : Havuç,Pancar,Turp
-So�anl� Sebzeler : So�an,Sar�msak,P�rasa
-Lahana grubu Sebzeler: Lahana,Karnabahar,Brüksel lahanas�
-Fasulye ve Bezelye grubu Sebzeler: Fasulye,Bezelye,Bakla,Börülce
-Solenecea Familyas� Sebzeleri: Domates,Biber,Patl�can
-Cucurbitecea Familyas� Sebzeleri: H�yar,Karpuz,Kavun,Kabak

C-   Sebzelerin Yenen k�s�mlar�na göre s�n�fland�r�lmas�:
            - Yumrular� yenen sebzeler:Patates,Tatl� patates,Yer elmas�
            - Kökleri Yenen Sebzeler: Havuç,Turp,�algam,K�rm�z� pancar,Kök kereviz
            -Kuru so�anlar� Yenen Sebzeler: So�an,Sar�msak
            -Yaln�z Sürgünleri Yenen Sebzeler: Ku�konmaz
            -Yaprak saplar� Yenen Sebzeler: Ravent,Sap kereviz
            -Yapraklar� Yenen Sebzeler: Marul,Salata,Lahana,Ispanak,Paz�,Semizotu
            -Meyveleri Yenen Sebzeler: Domates,Biber,H�yar,Taze Fasulye,Taze Bezelye,
              patl�can,Kabak,Kavun,Karpuz
            - Kuru ve Taze tohumlar� Yenen Sebzeler: �ç Bakla,�ç Bezelye,Kuru fasulye,
               Barbunya
            -Çiçek ve Çiçek Tablas� Yenen Sebzeler: Karnabahar,Enginar,Bamya
            -Kokulu Otlar: Maydanoz,Dereotu,Nane,Tere,Roka
    SEBZEC�L�KTE ��LETME �EK�LLER�

1- Aile Sebzecili�i : Bu sebzecilik �eklinde aile fertlerinin çal��mas� esast�r.Amaç o ailenin yazl�k ve k��l�k sebze ihtiyac�n�n kar��lanmas�d�r.Yap�lan hesaplamalara göre 5 ki�ilik bir aile için 250-500 m2.lik bir yer yeterli bulunmaktad�r.
2- Köy (Pazar) Sebzecili�i : Bu i�letmelerde sebzecilik daha çok ara tar�m �eklinde ve kar��k karakterdedir.Sebzeler daha çok meyveliklerde ve ba�larda s�ra aralar�nda ara tar�m� �eklinde yeti�tirilir.�htiyaç fazlas� ürünler ticaret amac�na yönelik olarak pazarlarda sat�lmaktad�r.Bu nedenle Pazar sebzecili�ide denilmektedir.
3- Tarla Sebzecili�i : Geni� ölçüde büyük alanlarda yap�lan sebzecilik türüdür.Prensib az masraf ve emekle sonuca ula�makt�r. Ülkemizde tarla sebzecili�i genel olarak 5-100 da.alan-larda yap�l�r.
4- Bahçe Sebzecili�i : Yüksek maliyete kar��n fazla kârla di�er sebzecili türlerinden ayr�l�r.
Buna neden birim alanda çal��an insan gücü say�s�n�n yüksek olu�udur.Sebzecili�in tüm i�letme �ekillerini yer yer bünyesinde bulundurur.Örne�in seralar,hangarlar,so�uk hava depolar�,�s�tma tesisleri,çe�itli alet ve makineler.Yani emek ve masraftan kaç�n�lmayan entansif karakterdedir.Birim alandan fazla gelir getiren sebzelerin yeti�tiricili�i ön planda gelir.Sebzelerin özellikle erken piyasaya ç�kar�lmas� büyük önem ta��r,Bu i�letmelerin �ehir yan�nda ve pazarlara yak�n olu�u ula��m girdisini dü�ürür.
5- Sera Sebzecili�i : Di�er sebzecilik i�letmeleri aras�nda kurulu� ve i�leyi� aç�s�ndan gideri fazlad�r.Ancak bu i�letmelerden elde edilen ürünler yüksek fiyatla sat�ld��ndan maliyet kar��land�� gibi bol kazançta sa�lan�r.Bu yeti�tiricilikte ba�ar�l� olabilmek için sermaye,bilgi ve çal��ma gerekir.

SEBZE YET��T�RME TEKN�� VE D�KKAT ED�LMES� GEREKEN HUSUSLAR

A- �klim : S�cakl�k iste�i bitki çe�idine ve dönemine göre de�i�ir.Örne�in do�rudan topra�a Domates tohumu ekilmesi için toprak s�cakl�� 14C olmal�d�r.Üretici yöresinde toprak ve hava s�cakl�� hangi tarihte bu de�erlere ula��rsa o zaman ekim yapmal�d�r.Erken ekimler kâr de�il aksine zarard�r.K�sa vejatasyon süresi olan bir yerde Domates,Patl�can,Biber gibi uzun gün ve s�cak iklim sebzelerinin yeti�tiricili�i ekonomik olmaz.Bölgenin s�cakl�k ve vejatasyon süresine göre sebze çe�idi tesbit edilerek yeti�tiricili�e ba�lanmal�.Ayr�ca rüzgar �iddeti fazla olan yerlerde gerekli tedbirler( çitler,rüzgark�ranlar) al�nmal�,sel tehlikesine maruz kalabilecek alanlarda sebzecilik yap�lmamal�d�r.

B- Toprak : �yi bir sebze topra��nda aranan özellikler �unlard�r.
       - �yi bir sebze topra�� s�cak olmal�d�r.S�cak topraklarda erkencilik sa�lan�r.
       - Toprak besin maddelerince zengin olmal�d�r.
       - Toprak derin(en az 20-30 cm derinlikte gev�ek ve kabar�k) olmal�d�r.
       - Tabansuyu seviyesi yüksek ve a��r killi topraklar tercih edilmemelidir.En ideal toprak-lar T�nl� topraklard�r.
       -Önceden tahlil yapt�r�larak PH ve tuzluluk de�erleri bilinmeli,gerekiyorsa ona göre tedbir al�nmal�d�r.

C- Tohum Seçimi : Sebzelerin hemen hemen tamam�n�n tohumdan üretilmesi tohumun önemini art�r�r.Bu nedenle sebze yeti�tiricili�inde tohum seçimine özen gösterilmelidir.Serti-fikal�,hibrit,bölgemize en iyi uyumu sa�lam��,Pazar de�eri yüksek erkenci çe�itleri ve hastal�klara dayan�kl� çe�itlerin seçimini yapmal�y�z.

Sebze Yeti�tiricili�inde Fide Kullanmak Neden Önemlidir?
             Sebze üretiminin ilk basama�� iyi bir tohum ve bundan elde edilecek kaliteli fidedir. Kaliteli fide ile üretim, hem verimi art�racak hem de kaliteli ürün elde etmemizi sa�layacakt�r.
Baz� sebze türlerinde yeti�tiricilik, üretim parseline do�rudan tohum ekimi yap�larak, baz� türlerde ise tohumlar�n önce özel küçük alanlara ekilerek fide elde edilip, daha sonra üretim parsellerine dikilmesi ile elde edilir.
Domates, biber, patl�can, lahana, kereviz, marul, p�rasa gibi sebze türlerinin yeti�tiricili�i genelde fide üretilerek yap�l�r. Fasulye, kavun, karpuz, h�yar, �spanak, maydanoz, tere ve turp gibi türler genellikle do�rudan tohum ekimi ile yeti�tirilen sebzelerdir. Domates ve biberde oldu�u gibi sebze türlerinden baz�lar� sanayide i�lemesi amac�yla kullan�lmakta ve araziye direkt olarak ekilebilmektedir.
            Sebze fideleri, yast�klarda, tünelde ve seralarda yeti�tirilebilir. Yast�klar�n zor haz�rlanmas� ve taze gübre bulman�n zahmetli olmas� nedeniyle kullan�m� azalm��t�r. Bunun yerini seralar ve tüneller alm��t�r. Plastik tünellerin kurulmas�n�n kolay ve ucuz olmas�, çiftçileri, fide üretimini bu ortamlarda yapmaya yönlendirmi�tir. Son y�llarda haz�r fide üreten firmalar�n artmas�, fide yeti�tiricili�ini ba�l� ba��na bir sektör yapm��t�r. Böylelikle çiftçi, fidesini kendi üretmeyip, haz�r fide firmalar�ndan sat�n almaktad�r.
            Fide ile yeti�tirme, do�rudan tohum ekimi yap�lmas�na göre baz� avantajlara sahiptir. Bu avantajlar �unlard�r:
a)Erkencilik
            Bitkiler yeti�me periyotlar�n� fidelikte geçirerek belirli büyüklü�e ula�m�� olur. Ayn� zamanda direkt ekime göre 30-50 gün daha erken ürün verirler.
b)Araziden ve zamandan tasarruf
            Arazinin bo� kald�� dönemlerde ba�ka ürünler yeti�tirilir ve topraktan y�lda bir yerine iki, iki yerine üç, üç yerine dört ürün al�nabilir.

c)Tohumdan tasarruf
            Fide ile üretim sonucunda kullan�lan tohum miktar� azal�r. Böylelikle, günümüzde çok yüksek fiyatlarla sat�lan F1 hibrit çe�itlerin tasarrufu yönünden büyük önem ta��r.
            d) Homojen üretim
            Do�rudan tohum ekerek yap�lan yeti�tirmede, baz� alanlar bo� kalabilir ve de�erlendirilmez. Fide ile yeti�tiricilikte bu söz konusu olmaz.
e) Sa�l�kl� üretim
            Fideler yeti�tirilirken veya dikimden önce seçim gerçekle�tirilebilir. Hastal�kl�, c�l�z sa�l�ks�z bitkiler elimine edilerek sa�l�kl� ve kaliteli fidelerle üretim yap�labilir.
            f) Enerji tasarrufu
            Fide yeti�tiricili�i daha küçük alanlarda yap�l�r, bu da daha küçük bir alan�n �s�t�larak enerjinin az kullan�lmas� sa�lan�r.
g) Verimi art�r�c� ve erkencili�i uyar�c� i�lem uygulama imkan�
            Fidelikte yeti�tirme döneminde baz� özel uygulamalar gerçekle�tirilebilir. Virüse dayan�m� art�rmak için a��lama, s�cakl�k �oklar�, budama, ilave ��kland�rma fidelikte yap�labilir. Bu tür uygulamalar� aç�k arazide gerçekle�tirmek ekonomik ve pratik de�ildir.
Fidelerin iyi geli�ebilmeleri için bak�mlar�na özen gösterilmesi gerekmektedir. Fidelikte yap�lacak bak�m i�leri olarak; hava ko�ullar�na ba�l� olarak sulama ve havaland�rma, yabanc� ot mücadelesi, hastal�k ve zararl�lara kar�� mücadele say�labilir.
Tohumlar�n fide elde emek için ekildi�i ortama “harç” denir. �yi nitelikte fide harc�; tohumun kolay çimlenece�i, yüzeye ç�k��n� sa�layacak kadar gev�ek karakterde, yeterli suyu ta��yabilen, fazla suyun drene edilebildi�i, fide döneminde bitkiye yeterli besin maddesi sa�layabilen ortam veya ortam kar��mlar�ndan olu�abilmektedir. Yak�n zaman içinde 1/3 eski gübre, 1/3 elenmi� toprak, 1/3 ince dere kum kar��m� kullan�l�rken; son zamanlarda iyi ç�k�� ve fide kalitesi olu�turmas� nedeniyle torf, torf + perlit, torf + vermikulit kar��mlar�n�n kullan�m� yayg�nla�m��t�r.
            Kullan�lan harc kesinlikle sterilize edilmelidir. Sterilizasyon; solarizasyon, su buhar� veya kimyasal maddeler vas�talar� ile yap�l�r. Hastal�k ve zararl�lar ile bula��k harçta üretilen fidelerin bo�azlar�nda nem ve s�cakl��n art�� durumunda mikroorganizmalar, fidelerin çürümesine neden olur.
            Son y�llarda fide üretiminin yeni bir sektör olarak geli�meye ba�lamas� ile haz�r fide üretimi ba�lam��t�r. �ste�e göre fide üreten firmalar, viyollerde, istenilen tür ve çe�itten fide üremektedirler.
Firmalar�n, makine ile yapt�klar� tohum ekimini takiben sulama ve çimlendirme için 3-4 gün bekletilen viyoller seralara al�nmakta ve bak�m i�lemlerine devam edilerek, sat��a arzedilmektedir.
�yi bir fidede aranan özellikler �unlard�r;
-          Fidenin bütün k�s�mlar sa�l�kl� ve sa�lam olmal�d�r,
-          Ne çok genç ne de çok ya�lanm�� olmal�d�r,
-          Pi�kinlik kazanm�� olmal�d�r,
-          Çok boylanmamal�, kal�n, kuvvetli olmal�,
-          Türlere has mumsu tabaka ve renkler görülmelidir,
-          Kök sistemi tam ve sa�l�kl� olmal�,
-          Fideler ayn� büyüklükte ve yeknesak olmal�d�r.

D- Dikim ve Sulama : Tarlaya dikilecek boya gelen fideler önceden haz�rlanm�� olan tarlaya nakledilirler.Üretici dikece�i alan kadar fide miktar�n� kendisi hesaplayabilir.

                                        Alan(m2)
        Fide Miktar� = ---------------------------------------------------------
                                   S�ra aras� mesafe(m) x s�ra üzeri mesafe (m)

Örne�in s�ra aras� 1m.,s�ra üzeri 0,30 cm. mesafe üzerinden 1 dekara dikilecek fide miktar� a�a��daki gibidir.

                                                    1.000 m2
           Fide Miktar� =   -----------------------------------------= 3.333 Ad.
                                                 1 m. X 0.30 m.

Dikim serin vakitlerde yap�lmal�d�r.Fide s�k�l�p zedelenmeden ve topra�� da��t�lmadan   küçük çapa ile veya son zamanlarda yayg�nla�an fide dikim makinalar�yla aç�lan yerlerine dikilir ,fide kök bo�az� hizas�na kadar toprakla doldurulup hafifçe bast�r�l�r.Derin dikimden kaç�n�lmal�d�r.



Dikimden hemen sonra cansuyu verilmelidir.Sebze yeti�tiricili�inde en ideal sulama damlama sistemiyle yap�lan sulamad�r.Tarlan�n verimli üst tabakas�n�n erozyona u�ramamas�,su,gübre,i�cilikten tasarruf ve verim art�� bak�m�ndan sebze alanlar�na mutlaka damlama sulama sistemi kurulmal�d�r.Yap�lan ara�t�rmalar damlama sulama ile ürünlerde %50-%100 aras�nda verim art�� oldu�unu ortaya koymu�tur.Ayr�ca salma sulama ile baz� hastal�klar�n daha yayg�nla�t�� bilinmektedir.

E- Münavebe (Ekim Nöbeti) : Münavebe ayn� tarlada çe�itli bitki türlerinin belli bir s�ra ile yeti�tirilmesidir.Ayn� familyadan sebze türleri örne�in;domates,biber,patl�can ayn� tarlada 2 y�l üst üste yeti�tirildi�inde verim dü�üklü�ü olmaktad�r.Bunun en önemli sebepleri topraktan ayn� besin maddelerinin fazla miktarda al�nmas� sonucu topra��n o besin maddelerince zay�flamas� ve o türe ait hastal�k ve zararl� miktar�ndaki art��lard�r.Ayn� tarlada ayn� familyadan bir sebze türü 4-5 y�l ara ile yeti�tirilmelidir.Sebze yeti�tiricili�inde özellikle tarla bitkileri münavebeye sokulmal�d�r.

F- Bak�m ��lemleri : Tarlaya do�rudan tohum olarak ekilen veya fide olarak dikilerek belli bir büyüklü�e eri�en sebzelere bir tak�m bak�m i�leri gereklidir.Genel olarak sebzelere sulama,bo�az doldurma,budama,çapalama mücadele gibi i�lemler yap�l�r.
     Sulama ve ya�murdan sonra olu�an kaymak tabakas�n�n k�r�lmas�,topra��n gev�etilip havaland�r�lmas�,yabanc� ot kontrolunun sa�lanmas� için çapalama gereklidir.
      Dikimden sonra ilk çapalama ile beraber bo�az doldurma i�lemide yap�l�r.Böylece bitki köklerinin geli�mesi te�vik edilerek,kuvvetli ve sa�l�kl� bitki geli�imi sa�lanm�� olur.


Sebzecilikte Ba�ar�l� bir üretim için a�a��daki kurallara riayet edilmelidir.
Bölgendeki iklim ve topra�a en uygun ürünü seç,
Bölgene uygun üretim zaman�n� iyi ayarla,Sertifikal� tohum kullan,hastal�klara dayan�kl� çe�itleri seç,
�yi i�lenip drenaj� yap�lm�� toprak kullan,Münavebe pro�ram� uygula,
Toprak tahlili yapt�rmadan gübre kullanma,
Yabanc�otlarla mücadeleyi ihmal etme,temiz su kullan,
Sebze hastal�k ve zararl�lar�n� ö�ren,hastal�k ortam� olu�mamas� için tedbir al,
Hastal�k ve zararl�lar ile bula��k bitki art�klar�n� tarladan uzakla�t�r�p imha et,
Sebzelerde bulunan zararl�lar� yokeden do�al dü�manlar� ö�ren ve onlar� koru,
Mücadele yöntemleri içerisinde insan sa�l�� ve çevreye enaz zarar veren mücadele yöntemlerine öncelik ver,
Tarlan� sürekli gözetim alt�nda tut,hastal�k ve zararl�lar ile mücadelede mutlaka teknik elamana dan��n�z.Rasgele bilinçsiz ilaçlamalar�n çevre ve insan sa�l��na zarar verdi�ini unutmay�n�z.
Sebzecilikte dikimden hasada kadar bütün i�lemleri serin vakitlerde yap�n�z.

DOMATES YET��T�R�C�L��

                        �limizde son y�llarda merkez ve üzümlü ilçesi ve ba�l� köylerinde özellikle s�r�k domates yeti�tiricili�inde büyük geli�meler gözlenmektedir,çevre illere domates sevkiyat�n olu�u s�r�k domates yeti�tiricili�ini önemli k�lmaktad�r.
Aç�kta s�r�k domates yeti�tiricili�inde amaç birim alanda daha fazla,daha kaliteli,ihracata uygun elde ederek daha fazla Pazar de�eri ile piyasaya sunmakt�r.



            Aç�kta s�r�k domates yeti�tiricili�inde ilk ad�m Pazar �artlar�na uygun nitelikte çe�it tesbitidir.Uygun çe�idi tesbit ettikten sonra en önemli i�lem harç haz�rl��d�r. Tohum yata�� olarak kullan�lacak olan harç a�a��daki seçeneklerden biri ile haz�rlanabilir.

Seçenek 1                                                                           Seçenek 2
Orman topra�� 22 Teneke                                     Bahçe topra��       15 Teneke
Di�li dere kumu   5 Teneke                                     Di�li dere kumu     5 Teneke
Çiftlik gübresi    23 Teneke                                    Çiftlik gübresi      30 Teneke
TSP gübresi         2 k�                                            TSP gübresi           2    k�
Potasyum sülfat    2 k�                                            Potasyum sülfat    2    k�

            Ayr�ca ilimizde kullan�m� yayg�nla�an TORF materyali en uygun ekim ortam� sa�lamaktad�r.Torf d��ndaki materyaller haz�rlan�rken harç mutlaka dezenfekte edilmelidir.Harç dezenfeksiyonundan sonra naylon torbalara,plastik bardaklara,�a��rt-
ma yap�lacaksa kasalara ve viyollere tohum ekilir.�limizde tohum ekim zaman� aç�kta tarla üretimi için Nisan ay�n�n ilk haftas�d�r.�limizde bu tarihlerde yap�lan ekimlerde so�uk tehlikesi oldu�undan,fideler alçak veya yüksek plastik tünellerde yeti�tirilmelidir. Bu tip yap�larda dikkat edilmesi gereken en önemli husus donlu günlerde �s�tma ve havaland�rmad�r.Bunun d��nda ot alma,sulama,mücadele gibi bak�m i�leri devaml� olarak yap�l�r.Tohum ekiminden itibaren 40-45 gün içerisinde fideler araziye dikilecek büyüklü�e gelirler.

ARAZ�N�N DÜZENLENMES�
            Domates tar�m� yap�lacak arazi sonbaharda derin olarak i�lenerek pulluk taban� k�r�lmal�d�r.Toprak i�leme ile birlikte dekara 3-4 römork iyi yanm�� ah�r gübresi,tavsiye-ler do�rultusunda taban gübresi(TSP) ve potasyum sülfat verilmelidir.�lkbaharda ise ikinci toprak i�leme aletleri ile tekrar toprak i�lenerek fide ortam� haz�rlanmal�d�r.5.5-7 PH derecelerine sahip ve T�nl� topraklarda yap�lan yeti�tiricilikten iyi sonuç al�n�r.

F�DE D�K�M�
            �limizde fide dikimi yakla��k olarak May�s ay�n�n 10’undan sonra yap�lmal�d�r. Fidelerin köklerindeki topra��n da��lmamas� ve viyollerden kolay ç�kmas� için 1 gece önceden sulanarak kutular�yla birlikte tarlaya nakledilirler.Dikimden önce bir kaba haz�rlanan ilaçl� suya fideler kök bo�az�n�n 2-3cm üzerine gelecek �ekilde band�r�l�p ç�kar�l�rlar.Dikim mesafesi s�r�k domateste 70cm x 30cm.dir.Çapa ile aç�lan çukurlara fide kök bo�az� hizas�na kadar toprakla doldurulup hafifçe bast�r�l�r,derin dikimden kaç�n�lmal�d�r,ayr�ca kök bölgesine kesinlikle ticari gübre konulmamal�d�r.

GÜBRELEME
            Tar�m te�kilatlar�n�n tavsiyeleri ve toprak analiz sonuçlar� ile sonbaharda çiftlik gübresi ,ilkbaharda fide dikiminden 1 ay önce dekara 60 k�.15.15.15 kompoze gübre, 20k� TSP,15 k�.potasyum sülfat verilerek topra�a 15-20cm derinlikte kar��t�r�l�r.
            Fide dikiminden 10-15 gün sonra dekara her güne toplam 2 k�.A.Nitrat ve MAP gübresi verilir.Bu gübreleme 3.cü salk�ma veya ilk döller f�nd�k büyüklü�ünü al�ncaya kadar devam edilir.Bu dönemden sonra dekara 0,5 k� A.Nitrat,1 k� MAP,1 k� potasyum nitrat verilir rakamlar günlük verilmesi gereken rakamlard�r.Be� günde bir sulama yap�l�yorsa ona göre rakamlar be� ile çarp�larak dekara uygulan�r.7.ci döller görüldükten sonra dekara günlük 2 k� potasyum nitrat hesaplan�r.�lk döller görülünceye kadar dekara 10 k� kalsiyum nitrat tek ba��na verilir.Ayr�ca verimde önemli art��lar sa�layan Ma�nezyumlu gübrelerin kullan�lmas� konusunda tar�m te�kilatlar�ndan bilgi al�nmal�d�r.
            �limizde son y�llarda kullan�m� h�zla artan Bitki Geli�mesini Düzenleyiciler(BGD) ad� ile bilinen maddelerin kullan�m�nda üreticilerimiz bilinçsiz hareket etmektedirler. �limizde BGD kullan�m� ekonomik de�ildir.
�PE ALMA
            Üreticilerin imkanlar� do�rultusunda ah�ap veya metal malzeme ileyerden 2.5 m. Yükseklikte direkler dikilmelidir.Direklerin 5-6m ile dikilmesi gerekir.Direklerin üzerinden çekilen tel ise 3mm kal�nl��nda olmal�d�r.Domates tar�m�nda ilimizde salma sulama yayg�n oldu�undan direklerin sabitle�tirilmesine önem verilmelidir.
Bitki 30 cm olunca veya boyun bükmeye ba�lad��nda her bitkiye ayr� ayr� kök bo�az�na gev�ek olarak ip ba�lan�r.�p bitkiye sard�r�larak üst tele ba�lan�r.Bitki kendisi sar�lmad��ndan boyland�kça ip gev�etilip gövdeye sard�r�larak tekrar tele ba�lan�rlar.

            BUDAMA
            1-Koltuk Budamas�: S�r�k Domates bitkisi ana gövde ile yaprak sap�n�n kesi�ti�i noktadan sürgün verir koltukta tabir edilen bu sürgünler bitkinin besinine ortak oldu�undan 5 cm.yi geçmeden serin vakitlerde bu sürgünler kopar�lmal�d�r.Bitki boy att�kça bu i�leme devam edilir.
            2-Meyve ,Yaprak ve Salk�m Budamas� : �lk meyve salk�mdaki domatesler küçük, Kalitesiz olaca��ndan Pazar de�eri dü�ük olur,ayr�ca üst salk�mlar� olumsuz etkileyece�inden kaliteli bir üretim için ilk salk�mdaki domatesler küçükken kopar�lmal�d�rlar.
            Olgunla��p hasad edilen domateslerin bitkide kalan salk�m saplar� ve bu salk�m�n alt�nda kalan ya�l� yapraklar� kesilerek tarladan uzakla�t�r�l�r.Bu ya�l� yaprak ve salk�m saplar� hastal�klara ev sahipli�i yapar.kesildikleri vakit bitkinin alt k�sm� aç�larak havadar bir ortam olu�turularak hastal�klar�n k�smen önüne geçilmi� olur ve bitkinin bu organlara sarfedece�i besin üst k�s�mlara ta��nm�� olur.
            3- Uç Alma (Tepe Budamas�) : Üretim sezonuna do�ru bitki üzerindeki meyvelerin so�uk ve donlara kalmadan irile�erek hasad edilebilmeleri için ana gövde son salk�mdan sonra iki yaprak b�rak�larak tepesi kesilir.�limizde Tepe budamas� genelde 8.ci salk�mdan sonra veya 10- 15 A�ustos tarihleri civar�d�r.
            A��r� azot,a��r� s�cak ve �s� dalgalanmalar� nedeniyle salk�mlarda meyveden sonra sürgünler olu�abilir bunlarda kesilerek temizlenmelidir.

SULAMA
            Fide dikiminde ilk cansuyu verilir ve fide tutuncaya kadar azar azar su verilebilir. Fide dönemi verilecek fazla su döl tutumunun geç ve az olmas�na sebep olur.Bu nedenle fide dönemi fazla sudan kaç�n�lmal�d�r.�lk meyveler f�nd�k büyüklü�ünü alana kadar su vermemeye gayret edilmelidir.
            Meyveler f�nd�k büyüklü�üne gelince ilk su verilir.�lk sulamadan sonraki sulamalar�n ayn� sulama aral��nda yap�lmaya dikkat edilmelidir.S�r�k domates yeti�tiricili�inde en ideal sulama sistemi damlama sulamad�r.

HASAT
            Ürün iç Pazar için hasad ediliyorsa tam olum (k�rm�z�) devresinde hasad edilirler. Tam olgunla�m�� domatesler olgunla�mam�� domateslere göre daha a��rd�r ancak nakliyeye fazla dayan�kl� de�ildir.
            Hasad ihracat veya uzak pazarlar için yap�lacaksa pembe olum (ala) devresinde yap�l�r.Erken hasad edilen domates seçim,paketleme ve sat�� merkezlerine ula��ncaya kadar olgunla��r.�limizde normal �artlarda dekardan al�nan verim 15-20 tondur.

HASTALIK VE ZARARLILAR �LE MÜCADELE
            Domates tar�m�nda hastal�k ve zararl�lar ile mücadele çok önemlidir.Çiftçi devaml� tarlas�n� gözetim alt�nda bulundurmal�d�r.Hastal�k ba�lamadan koruyucu tedbirlerini ve ilaçlamalar�n� yapmal�d�r.Hastal�k ba�lad�ktan sonra mücadele etmek masrafl�,ürün ve zaman kayb� demektir.Üretici devaml� Teknik elemenlarla irtibat halinde olarak tavsiyelerine riayet edilmelidir.Hastal�k ve zararl� te�his ettirilmeden ilaçl� mücadele yap�lmamal�d�r.
            Üretici özellikle sulama,budama,gübreleme,münavebe ve yabanc�ot mücadelesi konular�nda hassas davranarak hastal�k riskini enaza indirmelidir.
B�BER YET��T�R�C�L��

Biber tar�m� ticari olarak ilimizde fazla yayg�nla�mam�� olmas�na ra�men son y�llardaki art�� göze çarpmaktad�r.Biber 6-6.5 PH aras�nda olan derin, geçirgen,su tutma kapasitesi iyi, organik maddece zengin,t�nl�,t�nl�-kumlu topraklardan ho�lan�r.Erkencilik dü�ünüldü�ünde kumlu veya kumlu-t�nl� topraklar tercih edilir.

                        TOPRAK HAZIRLI�I VE GÜBRELEME
            Sonbaharda dekara sürüm derinli�inde 3-5 ton yanm�� çiftlik gübresi verilerek k�� bu �ekilde geçirmesi sa�lan�r.Dikimden 1-2 ay önce 25-30 cm derinli�inde ikinci sürüm yap�l�r.Bu sürümden önce dekara 25 k� TSP yoksa DAP,25 k� potasyum sülfat verilmelidir.Dikimden sonra 25 k�.Potasyum Nitrat, 30 k�.%33 lük Nitrat 5-6 k�sma bölünerek çapa veya su ile verilmelidir.Azot mutlaka nitrat formunda verilmelidir.

F�DE YET��T�R�C�L�� VE D�K�M�
            Fide yeti�tirme tekni�i ayn� domates fidesi gibidir.Yaln�z Biber tohum ekiminden tarlaya fide olarak dikilmesine kadar geçen süre 50-60 gündür.Bu süre dikkate al�narak tohum ekimi 15-20 Mart ta ekilmelidir.S�cakl�k istekleri domatesle ayn�d�r ve biber fidesinin dikimide ilimizde 10 May�s tan sonrad�r.
            Biber fideleri 60 cm ara ile aç�lan kar�klar üzerine 35-40 cm ara ile serin vakitte dikilirler ve hemen can suyu verilir.

ÇAPALAMA-SULAMA
            Dikimden 10-15 gün sonra kaymak tabakas� k�rma ve hafif bo�az doldurma çapas� yap�l�r.15-20 gün sonra tekrar ot çapas� yap�larak bitki bo�azlar� doldurulur.
            Biber bitkisi suyu çok sever,ancak kökleri suya hassast�r.Fazla su ve suyun göllendirildi�i yerlerde kök bo�az� çürüklü�ü ve solgunluk hastal�klar� artmaktad�r.
Yetersiz sulama ise çiçek silkmesine ve meyvelerin küçük kalmas�na neden olur.Biber bitkileri kendileri için uygun olan topraklarda kök bo�az�na su de�meyecek �ekilde s�cak zamanlarda 4-5 günde bir sulanmal�d�r.
            Yüksek ve dü�ük s�cakl�klar bitkiler üzerinde olu�an meyvelerde ac�la�maya neden olur. Biber s�cakl�k ve ��k yan�nda nemdende ho�lanan bir bitkidir. Hava neminin dü�ük oldu�u yerlerde iyi geli�emez.


HASTALIK VE ZARARLILAR �LE MÜCADELE

Genelde Biberde fide dönemi kök çürüklü�ü geli�me dönemlerinde virüs hastal�klar� ve solgunluk hastal��,kemirici ve kesici toprakalt� zararl�lar�,ye�il aksamda görülen emici böcek ve k�rm�z� örümcek zararl�lar� ile mücadele edilmelidir.
Biber yeti�tiricili�inde kültürel önlemler büyük önem ta��r.Bu nedenle;
Sulamalarda göllenmeyi önlemek için toprak tesviyesi iyi olmal�d�r.
Sulama suyu hastal�klardan ari olmal�d�r.
Fideler sa�l�kl� ve pi�kin olmal�d�r.
Dikim kar�k s�rt�na yap�lmal�,kar�k boyu k�sa olmal�d�r.
Sulama yava� ve az su ile yap�lmal�.
A��r topraklarda yeti�tiricilik yap�lmamal�.
Hasta bitkiler imha edilmeli.
Hastal�klara dayan�kl� çe�itlerle üretime ba�lanmal�.
Kesinlikle münavebe uygulanmal�.
Biberlerde solgunluk hastal�� görülürse o tarlada 5-8 y�l biber yeti�tirilmemelidir.

HASAD
            Biber hasad�nda meyveler tam büyüklüklerini ald�ktan sonra,zedelenmeden sapl� olarak hasad edilirler.Hasadda gecikme olmas� durumunda meyvede kartla�ma ve k�zarma görülür buda Pazar de�erini dü�ürür.


PATLICAN YET��T�R�C�L��

Patl�can yeti�tiricili�inde çok a��r ve çok hafif topraklardan kaç�n�lmal�d�r. Organik maddece zengin t�nl�-killi 5.5-6.5 PH l� topraklarda iyi sonuç al�n�r.Yeti�tirme devresindeki s�cakl��n enaz 15-20 C olmas� gerekir

                                   TOPRAK HAZIRLI�I VE GÜBRELEME

Sonbaharda 30-40 cm derinlikte i�leme yap�l�r.Çiftlik gübresi dekara 4-5 ton yanm�� olarak bu sürümde verilir.Sürüm öncesi dekara 30 k�.ASülfat, 25 k�.TSP veya DAP,25 k�. Potasyum sülfat verilerek topra�a kar��t�r�l�r.Diskaro çekilip 70-80 cm aral�klarla 20-25 cm.derinlikte kar�klar aç�l�r.�limizde tohum ekimi Nisan ay�n�n ilk haftas�d�r,ortalama 40-45 günde tarlaya dikilecek boya gelen fideler 70-80 cm ara ile aç�lan kar�k üzerlerine 40-60 cm.ye dikilirler.
Zorunlu olmad�kça daha önce patl�can yeti�tirilmi� parsellerde üretim yap�lmamal�d�r.
                        SULAMA VE BAKIM ��LER�
Fide dikiminde ilk cansuyundan sonra hava durumuna göre 15-20 gün müddetle su verilmez.Bundan sonra lüzum görüldükçe su verilir.Çiçeklenme devresinde yersiz sulamadan kaç�n�lmal�d�r.Bitkiler üzerinde ilk meyveler görülmeye ba�lad�ktan sonra belli periyotlarla su vermek gerekir.Bilhassa hasad devresine girildikten sonra her toplaman�n ard�ndan sulama ihmal edilmemelidir.7-8 günde bir sulanmas� gerekir.Aksi taktirde geli�me yava�lar,mahsul azal�r ve meyvelerde ac�l�k ba�lar.
Dikimden 10-15 gün sonra ilk çapa yap�l�r bitki geli�mesi devam etti�i sürece 15-20 gün arayla ikinci çapas� yap�l�r.
                        HASAD
Patl�can normal irilik ve boylara geldi�i zaman b�çakla saplar� ile birlikte kesilirler.Hasad gecikirse meyveler kartla��r ,renkleri aç�l�r ve çekirdekleri sertle�erek yenme kabiliyetleri gittikçe kaybolur.�limiz �artlar�nda dekara verim 3-5 tondur.

HASTALIK VE ZARARLILAR �LE MÜCADELE
Patl�can yeti�tiricili�inde bitki bir çok hastal�klarla kar�� kar��ya kalabilir. Bunlar�n en önemlileri virüs , fusarium ,erken yaprak yan�kl�� hastal�klar�d�r. Zararl�lar danaburnu,yaprak bitleri,k�rm�z� örümcek,tripsler en önemlileridir.Hastal�k ve zararl�lara kar�� mutlaka Teknik elamanlarla irtibatta bulunulmal�d�r.

                        KABAK YET��T�R�C�L��
Çok a��r ve kumlu topraklar haricinde tüm topraklarda yeti�tiricili�i yap�labilir. Derin,geçirgen ,su tutma kabiliyeti çok iyi,organik ve mineral maddelerce zengin,t�nl� topraklarda en iyi ürün al�n�r.Toprak PH s� 6-7 olmal�d�r.





TOPRAK HAZIRLI�I, EK�M-D�K�M

Sonbaharda toprak derin sürüm,yap�l�p dekara 3-4 ton çiftlik gübresi çekilir. �lkbahar�n toprak i�lenip t�rm�k geçirmek suretiyle tesviye edilir.Toprak s�cakl�� 10-12c yi bulduktan sonra tohum ekimi veya fide dikimi yap�l�r.Kol atmayan ve toplu halde büyüyen kabak fidelerini,s�ra aras� 70-80 cm,s�ra üzeri 50-60 cm mesafeyle dikilirler. K��l�k bal ve kestane kabaklar� çok dallanan fazla boy atan çe�itler olduklar� için s�ra aras� 250-300 cm,s�ra üzeri 70-140 cm olacak �ekilde dikilmelidir.Bol ��k alan yerler tercih edilmelidir,gölgeli yerlerde di�i çiçek olu�turma ve meyve ba�lama oran� azal�r,verim dü�er,bitki narin ve gev�ek yap�l� olur.

SULAMA VE D��ER BAKIM ��LER�
Yabanc� ot durumuna göre ilk çapa yap�l�r.�lk çapadan itibaren 2-3 hafta aralar ile 3-4 çapa ve bo�az doldurma yap�l�r.
�lk döller görülünceye kadar sulamadan kaç�n�l�r.Bu dönem kurak geçilirse a��r�ya kaçmamak üzere su verilebilir.�lk meyveler görüldükten sonra sulama önem ta��r.Kabak meyvesi çok h�zl� büyüdü�ü için 3-4 gün aral�klarla su verilmelidir.

GÜBRELEME
Sonbaharda çiftlik gübresi topra�a kar��t�r�ld�ktan sonra dikimden 1-2 ay önce topra�a dekara 25-30 k� A.Sülfat, 20-25 k�.TSP,20 k� Potasyum sülfat verilerek kar��t�r�l�r.Çiçek burnu çürüklü�üne kar�� dekara 20 k� CAN gübresi verilebilir. �htiyaca göre yeti�tirme sezonunda üst gübreler verilebilir.Hasad zaman� Potasyun nitrat vermek yerinde olur.


HASTALIK VE ZARARLILARLA MÜCADELE
            Kabaklarda görülen en önemli hastal�klar külleme,mildiyö,kabak mozaik virüsü, fusariumdur.Zararl�lar ise k�rm�z� örümcek,trips ve afitlerdir.Mücadele yöntemleri aksat�lmadan düzenli bir �ekilde yap�lmal�d�r.

                                    HASAT
            Yazl�k kabaklarda hasad irili�i 15-20 cm uzunlu�undad�r.Hasad günlük serin vakitlerde yap�lmal�d�r.Hasat süresini uzatmak için ya�l� yapraklar ç�kart�larak normal bak�m i�lemlerine devam edilir.Dekardan 5-8 ton ürün al�n�r.
            Hasat olgunlu�una gelmi� k��l�k bal ve kestane kabaklar� bitki üzerinde yapraklar kuruyup sarar�ncaya kadar bekletilir.Mevsim sonunda sonbahar�n ilk donlar� ba�lamadan ve meyve üzerine k�ra�� dü�meden hasad edilirler.Dekardan 6 ile 10 ton aras�nda ürün al�nabilir.

                                   KARPUZ YET��T�R�C�L��
            Karpuz yeti�tiricili�inde en uygun topraklar akarsu kenarlar�ndaki milli toprak- larla su tutma kapasitesi yüksek t�nl�-kumlu topraklard�r.Erkencilik dü�ünülüyorsa hafif kumlu topraklarda yeti�tiricilik yap�l�r.Kökler narin oldu�u için a��r topraklar tercih edilmez.5-6.5 PH l� hafif bünyeli kumlu topraklara iyi yanm�� çiftlik gübresi ve di�er besin elementleri ilave edilerek yeti�tiricilik yap�lmal�d�r.

TOPRAK HAZIRLI�I –D�K�M
            Sonbaharda derince sürülerek kumlu topraklara dekara 5-6 ton,t�nl�-killi topraklara 3-4 ton ah�r gübresi çekilerek topra�a kar��t�r�l�r.�limizde tohumdan tasarruf ve erkencilik olmas� nedeniyle haz�r fide ile üretim yapma yay��nla�m��t�r.
            Fide üretim tekni�i ilk konularda bahsedildi�i gibidir.Damlama sulamada yap�lan yeti�tiricilik en iyi sonucu verir.Damlama sulama yoksa kar�klara 150 cm s�raaras� ve 75-80 cm s�raüzeri mesafelerle fideler dikilirler.

            Dikimden 1.5-2 ay önce dekara 50-60 k� TSP, 60-65 k� Potasyum sülfat, Azotlu gübrelerin tamam� fide dikiminden sonra çapa ve suyla birlikte 4-5 taksitte,meyve f�nd�k büyüklü�üne geldikten sonra Potasyum Nitrat gübresi ile gübreleme yap�labilir.
            Dikimden 10-15 gün sonra ba�lamak üzere 3-4 kez çapa yap�larak bo�az doldurma i�lemi yap�lmal�d�r.
            �lk su toprak ve havan�n ya�� durumuna göre de�i�mekle birlikte ilk meyvelir yakla��k f�nd�k büyüklü�üne geldikten sonra verilir.�artlara göre 15 günde bir a��r� olmamak suretiyle sulama yap�l�r.Fazla su hasad sonras� dayan�m süresini renk ve tad�n� azalt�r.Bu yüzden fazla sudan kaç�n�lmal�d�r.Karpuz meyvelerinin irile�mesi döneminde toprakta yeterli suyun bulunmas�n�,hasada do�ru ise azalmas�n� ister.Düzenli bir sulama yap�lmazsa bitkilerde geli�me olumsuz yönde etkilenir.Düzensiz sulama meyvelerin olgunla�t�� dönemde olursa meyvelerde çatlamaya neden olur.
                                   HASTALIK VE ZARARLILARI
            Karpuzlarda görülen en önemli hastal�k antraknoz,külleme,mildiyö,solgunluk ve virüs hastal�klar�d�r.            Hastal�klara dayan�kl� hibrit tohum kullan�lmal� ve belli aral�klarla hastal�k görülmeden koruyucu ilaçlamalar yap�lmal�d�r.
            Karpuzlarda en çok görülen zararl�lar k�rm�z� örümcekler,yaprak bitleri ve karpuz telli böce�idir.Bunlara kar�� zararl� görüldükten sonra ilaçlamalar yap�lmal�d�r. Bu hastal�k ve zararl�lara kar�� kullan�lacak ilaçlar için mutlaka Teknik elamana dan��lmal�d�r.
                                   KARPUZLARDA OLGUNLUK VE HASAT
            Tohum ekiminden 100-120 gün sonra meyveler hasad olgunlu�una gelir. Olgunluk kriterlerini �u �ekilde s�ralayabiliriz.
            -Olgun karpuzlar kavunlar�n aksine olgunlu�un ileri dönemlerinde hafiflerler.
            - Meyve kabu�u üzerindeki mum tabakas� matl��n� kaybeder ve meyve parlak bir hal al�r.
            - Meyve kabu�u t�rnakla kolayca s�yr�l�r.
            - Karpuz saplar� üzerinde bulunan kulakç�k kurur.Karpuzu dal�na ba�layan tüylü saplar� kurur.
            - Karpuz üzerine parmakla sertçe vuruldu�unda kendine has tok ve dolgun bir ses ç�kar�r.
            - Avuçlar aras�na al�nan karpuz kula��n yan�nda s�k�ld��nda içerden bir ç�t�rdama sesi gelir.
            Yukar�daki belirtiler varsa karpuz meyvesi hasada gelmi� demektir.Hasat ta gecikme olursa meyvelerin içi bo�al�r,yenen k�sm� yumu�ar.4-5 toplamada hasat biter.

                                               KAVUN YET��T�R�C�L��

Derin ,geçirgen ,su tutma kapasitesi çok iyi,organik madde ve besin maddelerince zengin t�nl� topraklarda çok iyi geli�ir.A��r ve suyu bol topraklarda kök hastal�klar� artar,toprak PH s� 6-7 aras�nda iyi sonuç al�n�r.Yeti�tiricilik yap�lacak tarlada ��k problemi olmamal�d�r.Yeterli ��k alamayan bitkilerde geli�im zay�fl��,hasatta gecikme, di�i çiçeklerde azalma,erkek çiçeklerde azalma olur.Kavun bitkisi en iyi geli�meyi 20-30 derece aras�ndaki s�cakl�klarda gösterir.





                                   TOPRAK HAZIRLI�I ,EK�M-D�K�M
            Sonbaharda 40-50 cm derinlikte toprak i�lenerek dekara 4-5 ton çiftlik gübresi verilerek kar��t�r�l�r.�lkbaharda toprak s�cakl�� 15C ye ula�t��nda tarlaya tohum ekimi veya haz�r fide dikimi yap�l�r.�limizde yayg�n olarak yap�lan ocak usülü yeti�tiricilik su göllenmelerinden dolay� çatlama ve çürümeler meydana geldi�i için tavsiye edilmez. Damlama sulama sistemi yoksa kar�k usulü sistemde yeti�tiricilik yap�lmal�d�r.Tarlaya dikime haz�r vaziyete gelen fideler 200-250 cm s�raaras�,80-l00 cm s�raüzerlerine dikilir ve hemen can suyu verilir.
                                   GÜBRELEME, SULAMA VE BAKIM ��LER�
            �lkbahar�n dikimden önce topra�a dekara   35-40 k� TSP,45-50 k� Potasyum sülfat verilerek topra�a kar��t�r�l�r.Azotlu gübreler dikimden sonra 4-5 taksitte su ile birlikte verilebilir,gerekiyorsa potasyumlu ve kalsiyumlu gübrelerde ayr� ayr� olarak verilebilir. Fide dikiminden sonra bitki iyice kol at�ncaya kadar belli aral�klarla çapalama ve bo�az doldurma i�lemi yap�lmal�d�r.
            �ri ve kaliteli meyve alabilmek için bitkilerde uç alma ve meyve seyreltmesi yap�lmal�d�r.Süngün uçlar�n�n kopar�lmas� bitkinin ye�il aksam�n�n geli�imini durdurup meyveleri irile�tirdi�i için faydal�d�r.
            Her bitki gibi kavunda su ister ve ihtiyac� vard�r.kavun su istemez sözü yanl��t�r.Toprak ve s�cakl�k durumuna ba�l� olarak ortalama 3-5 kez sulama yeterlidir.Hasad dönemindeki fazla su tad ve aromay� bozaca��ndan bu dönemde dikkatli olunmal�d�r.

                        HASTALIK VE ZARARLILAR �LE MÜCADELE
            Kavun yeti�tiricili�inde antrakroz,mildiyö,külleme,solgunluk ve mozaik virüsü hastal�klar� önemli kay�plara yol açar.Bunun yan�nda k�rm�z� örümcek, kavun sine�i, yaprak biti ve tripsler en önemli zararl�lard�r.Özellikle kavun sine�i çekirdek evini delik de�ik ederek kavunun bozulmas�na neden olurlar.kavunda münavebe uygulanmal�d�r.
                                               HASAT
            -Tam olgunlu�a gelen kavunlar karpuzun aksine a��rla��rlar.
            - Kabuk rengi çe�ide has renk ve irili�i al�r.Kendine has koku verir.
            - Meyve saplar�n�n dibinde ve gövde üzerinde bulunan kulakç�klar kurur.
            -Meyveyi gövdeye ba�layan sap tamamen kurur ve ço�unlukla meyve sap� gövdeden kolayl�kla kopar.
            - Meyvenin dip k�sm� hafifçe yumu�ar.


                                   BEYAZ BA� LAHANA YET��T�R�C�L��

Toprak istekleri bak�m�ndan fazla seçici de�ildir.Ancak topra��n su tutma kapasitesi iyi olmal�d�r.PH s� 6-6.5 olan,organik maddece zengin,t�nl�-killi topraklarda ba�ar�l� sonuç al�n�r.Özellikle asitli topraklarda yeti�tiricilik yapmaktan kaç�n�lmal�d�r. Lahana bitkileri üst üste ayn� toprakta yeti�tirilmemeli mutlaka münavebe yap�lmal�d�r.

            Serin iklim sebzesi olan beyaz ba� lahana sonbahar ba�lang�c� ile ilkbahar ba��ndaki serin dönemlerde yeti�tirilir.Lahanalar�n ba� olu�turabilmesi için uygun s�cakl�k 15-20 C dir,gecçi çe�itler -10 C ye kadar dayanabilirler.�limizde genellikle erkenci çe�itler tercih edilir.Bu erkenci çe�itlerin tohum ekimi �ubat sonu Mart ay�n�n ba�lar�d�r.Tohumlar fideliklere veya haz�r kaplara ekilirler.Tohum ekiminden 4-5 hafta sonra fide 5-6 yaprak oldu�u zaman tarladaki yerlerine dikilirler.Dikim mesafeleri s�ra aras� 80-100 cm, s�ra üzeri 40-60 cm dir.
                        GÜBRELEME,SULAMA,BAKIM, HASAD ��LEMLER�
            Sonbaharda derince sürülen tarlaya dekara 4-5 ton gelecek �ekilde ah�r gübresi verilerek topra�a kar��t�r�l�r.Dikimden 1-2 ay önce dekara 40-45 k� TSP, 25-30 k�.A.Sülfat, 25-30 k� potasyum sülfat verilerek topra�a kar��t�r�l�rlar.Yeti�tirme döneminde Azotlu gübre %33 A.Nitrat 2-3 taksitte, lahanalarda ba� sarmaya ba�lad�� dönemde potasyumlu gübreler verilebilir.
            Lahana suyu ve çapay� sever ,s�cakl�k ve toprak yap�s�na ba�l� olarak düzenli aral�klarla sulama ve çapalamalar� devam eder.
            Lahanada yaprak bitleri,lahana kelebe�i t�rt�llar� ile pireler önemli zararl�lard�r. Mücadele yap�lmazsa lahana kelebe�i yapraklar�n Pazar de�erinin dü�mesine,yaprak bitleri ise lahanalarda ba� olu�mas�n� engeller.
            Lahana hasad� ba�lar�n kesilmesi ile yap�l�r.Erkenci çe�itler dikimden 3-4 ay sonra hasada gelirler.

                                               HIYAR YET��T�R�C�L��

�limizde genelde sofral�k yeti�tirilir.H�yar bitkisi dranaj� iyi,kumlu-t�nl� veya t�nl�-kumlu,organik maddesi zengin topraklar� sever.Bu tip topraklar ya�murdan sonra su biriktirmeyen ve kaymak tabakas� olu�turmayan topraklar olarak tan�mlanabilir. Erkencilik için kumlu-t�nl� hafif topraklar tercih edilmelidir.Asitli ve yüksek tuzlu topraklar� sevmez,yüksek tuzlu topraklarda yeti�tirilen bitkinin meyvesinde dikenle�meler görülür bu tip topraklarda yeti�tiricilik yap�lmamal� veya önlemi al�nmal�d�r.

            Sofral�k h�yar üretimi için ilimizde tohum ekim zaman� Nisan ay�n�n son haftas�d�r.viyollere tohum ekiminden yakla��k 15 gün sonra tarlaya dikilecek boya gelirler.H�yar bitkisi so�u�u sevmez hafif donlardan bile( 0.5C) etkilendi�i için fide döneminde dikkali olunmal� ,fidelikler �s�t�lmal�d�r.
            Toprak haz�rl�� sonbaharda derin sürümle ba�lar,bu sürümle birlikte dekara4-5 ton yanm�� ah�r gübresi topra�a kar��t�r�l�r.�lkbaharda dikimden önce 30-35 k�.A.sülfat 25-30 k� TSP, 25-30 k� Potasyun sülfat verilerek topra�a kar��t�r�l�p tarla tesviyesi yap�l�r.Fide dikiminden 15-20 gün sonra dekara 25 k� A.Nitrat 2-3 taksitte ,Meyve dönemi belli aral�klarla Potasyum nitrat gübresi verilebilir.
            Dikim 1.5-2 m aral�klarla aç�lan kar�klara 50-60 cm mesafelerle yap�l�r ve hemen can suyu verilir.�lk meyveler görüldükten sonra düzenli olarak 3-4 günde bir sulama yap�lmal�d�r.Bunun yan�nda çapalama ve bo�az doldurma i�lemi ihmal edilmemelidir.
            H�yar bitkisi fide dikiminden 30-35 gün sonra hasad ba�lar,sulama ilaçlama, hasat ve di�er bak�m i�lemleri serin vakitlerde yap�lmal�d�r.Meyve sapl� olarak kesilirse dayanma süresi uzat�lm�� olur.
            �limizde genellikle fide dönemi çökerten hastal��,yalanc� mildiyö,bakteriyel hastal�klar,virüs hastal�klar�,zararl� olarak danaburnu,yaprak bitleri,k�rm�z� örümcek görülür.Yeti�tiricilik dönemi boyunca tarla devaml� gözetim alt�nda bulundurularak hastal�k ,zararl�larla mücadelede Teknik elamana mutlaka dan��lmal�d�r.

                                               ISPANAK YET��T�R�C�L��

            Ispanak tüm topraklarda yeti�tirilebilir.Ancak topra��n asitli olmas� olumsuz etkiler.Yayvan geli�en ve elle hasad edilen çe�itlerin killi topraklarda yeti�tirilmemesi tercih edilmelidir.�spanak s�cak ve kura�� sevmez,15-20 C s�cakl�klar idealdir.6.5-7.5 PH l�,yüksek organik maddeli topraklar yeti�tiricilik için uygundur.

            Ispanak bitkisi genellikle k��a do�ru ve k��n tüketildi�i için tohum ekimi serin aylarda yap�lmaktad�r.�limizde A�ustos ay�n�n sonlar� tohum ekimi için uygundur. Tohum ekiminden takriben 2-2.5 ay sonra hasad edilirler.Ekimde dekara yakla��k serpme olarak 1.5-2.5 k� tohum kullan�lmaktad�r.Mibzerle ekimde ise 0.8-1 k� tohum kullan�l�r.
            Sürümden önce ah�r gübresi topra�a verilerek kar��t�r�l�r.Genel olarak dekara 25-30 k� Azotlu,15-20 k� fosfor ve potasl� gübre verilir.Fosfor ve potasyumun tamam� ile Azotun yar�s� ekimden önce,di�er yar�s� hasattan enaz 1 ay önce topra�a verilmelidir.
Gübrelemenin toprak tahliline göre yap�lmas� do�rudur ve azotlu gübreleme önemlidir. Özellikle sonbahar ve ilkbahar ekilip hemen hasat edildi�inden fazla miktarda azotlu gübre verilirse azot bitki içerisinde de�i�emeden birikmekte ve insan sa�l�� aç�s�ndan zararl� olabilmektedir.Önerilen gübreleme pro�ram� yeti�tirme pro�ram�n�n ba��nda verilmeli,hasad� yakla�an �spanaklara kesinlikle gübre verilmemelidir.
            Yeti�tirme s�ras�nda zaman zaman tarladaki kaba otlar�n al�nmas� ve düzenli olarak sulanmas� gerekir.Genellikle salma ve ya�murlama usülü sulama yap�l�r.
            Önemli hususlardan biri yaprak uçlar�nda meydana gelen sararmalard�r.Bunun üç sebebi vard�r.
H�zl� bir geli�me döneminin ard�ndan �ok �eklinde so�uklarla kar��la�ma.
Toprakta yeterli Azot bulunmamas� durumu.
Yüksek s�cakl�k �artlar�nda susuz kalma durumunda bu sararmalar görülebilir.Böyle durumlarda verim dü�er,kalite bozulup Pazar de�eri dü�er.
Hasatta Pazar fiyatlar� etkilidir.�lk dönemde fiyatlar yüksek ise 15-18 cm.boy ve
5-6 yaprak bulunmas� halinde hasada ba�lanabilir.Fiyatlar dü�ük ise bitkinin büyüyerek yapraklar�n etli bir yap� kazanmas� beklenir.Hasat el ve b�çak ile yap�l�r,topra��n 2-3 cm derininden b�çakla kesilir.K�z��mamas� için kapal� ve havadar olmayan kaplara konulmamal�d�r.
            Ispanak beslenme aç�s�ndan çok de�erli olmakla birlikte,bile�iminde okzalik asit ile fazla azotlu gübreleme sonucu nitrit ve nitrat birikimi çok oldu�u için bazen zehirlenmelerede neden olabilir.Bu nedenle hasat zaman� geçmi�,hasattan sonra çok beklemi� ve pi�irildikten sonra beklemi� �spanaklar�n yenmesi do�ru de�ildir.

D��ER SEBZE ÇE��TLER�N�N YET��T�R�C�L��NDE BAZI ÖNEML� HUSUSLAR


BAMYA da toprak s�cakl�� 15 C yi bulmadan tohum ekimi yap�lmaz, tohumlar�n bir gece önce �slat�larak bekletilmesi düzenli çimlenmeye yard�mc� olur.Dekara 1.5 k� tohum ekilir,ekimden 60 gün sonra hasad ba�lar,hasat her gün sabah vakitlerinde yap�lmal�d�r.Ortalama 500-750 k� ürün al�n�r(ya� olarak)

Karnabaharda ilk 30 günlük periyotta sulama düzenli yap�lmazsa bitkinin büyümesi durur ve loplar aras�nda bo�luklar olu�ur.Ayr�ca bor minerali kesinlikle kullan�lmal�d�r,bor meyvenin kahverengiye dönü�mesini engeller.�iddetli güne� ��da taç renginin beyazdan sar�ya dönmesine neden olur.

            -Kelle so�anda ba� k�sm�n nemli olarak kesilmesi durumunda botyritis ve neckrot riskini art�r�r.

            -Kök kerevizinde topra��n kuru kalmamas� gerekir,aksi taktirde meyve içi kahverengi olur.



           - Havuç dü�ük s�cakl�klarda uzun boy yapar,yüksek �s�lardaboyu küçük kal�r. En iyi renk olu�umu 15-20 C de olur.

        - P�rasa üretiminde beyaz gövde elde etmek için bo�az doldurma i�lemi yap�l�r.

     - Enginarda bulunan ciarin adl� madde karaci�er,safra kesesi ,böbrek ve ba��rsaklar�n düzenli çal��mas�na yard�mc� olur.

        - Brüksel lahanas�nda erkencilik sa�lamak için bitkilerin tepesi k�r�l�r.

      - Kabakta fazla azot kullan�m� meyveye geç yatmas�na,meyvenin yumu�ak olmas�na,çabuk zedelenip dayanmaz olmas�na neden olur.

       - Salata-Marullarda hasatta gecikme ac�la�maya neden olur.


      - K�rm�z� pancarda yapraktan ma�nezyum sülfat uygulamas� yap�lmal�d�r.Ayr�ca yeterli miktarda manganez ve boryum verilmelidir.



                                                  SERACILIK

            Sebze,meyve ve çiçeklerin yeti�me,büyüme ve geli�meleri için Gerekli çevre ko�ullar�n�n uygun olmad�� mevsimlerde,taze sebze,meyve ve çiçek yeti�tiricili�i yap�lmak üzere uygun ko�ullar�n olu�turuldu�u yap�lara SERA ,bu tür yeti�tiricili�e ise SERACILIK ad� verilir.

SERACILI�IN FAYDALARI
Yeti�tirme devresi uzat�larak,y�l içerisinde üretilen ürün miktar� artar.
Bütün y�l boyunca taze ürün bulma imkan� do�ar.
Mevcut alanlar daha etkili bir �ekilde kullan�laca�� için birim alandan al�nan ürün miktar� artar.
�klim �artlar� ve mücadelenin daha etkili bir �ekilde uygulanmas� ve kontrol edilmesi ürün kalitesini art�r�r.
Mevsimlik olarak kullan�lmakta olan i�gücü serac�l�k ile sürekli ve düzenli olarak kullan�labilir.
Seralar�n kurulmas� ve i�letilmesi ,bunlarla ilgili di�er sanayi ve üretim kollar�n�nda do�mas�na yard�mc� olur.

Ülkemizde yayg�n olarak Akdeniz k�y� �eridi,Marmara ve Ege bölgelerinde yap�l-
maktad�r.�limizde serac�l�k henüz çok yenidir 1995 y�l�nda Tar�m �l Müdürlü�ü taraf�ndan ba�lat�lan örnek seralarla ve yo�un yay�m çal��malar� neticesinde serac�l�k üreticiden kabul görerek bugün itibari ile ilimiz genelinde yakla��k 200 adet sera mevcut olup kaplad�� alan 60 dekard�r.
            �limizde serac�l�k genelde erkencilik olarak yap�l�r ve iki ürün yeti�tirme imkan� do�ar.Seralara dikim Nisan ay�n�n ikinci haftas� ba�lar kas�m ay� ortalar�nda biter.Ayr�ca fide üretimi, pe�ine sebze üretimi yapan üreticilerimizde mevcuttur.

                                               SERA YER�N�N SEÇ�M�
            Örtüalt� yeti�tiricili�i yapmak için yer seçerken,seran�n kurulaca�� bölgeye ait iklim verileri dikkatle incelenmelidir.Genellikle �u noktalar dikkate al�nmal�d�r.
            -Toplam güne�li günler
            -Ortalama minimum ve maksimum s�cakl�klar.
            -Ya�mur,dolu,kar ya��l� günler say�s�
            -F�rt�nalar,rüzgar h�z� ve yönü
            -Sulama suyu,miktar� ve kalitesi
            -Toprak kalitesi ve özellikleri
            -Enerji kaynaklar� ve maliyeti
            -Ula��m durumu
            �yi bir örtüalt� yeti�tiricili�i uygun bir seraya sahip olmakla mümkündür.Bu nedenle tesis kurarken mevcut imkanlar ölçüsünde �u hususlara dikkat edilmelidir.
            E�imi fazla olan yerlerde yap�lacak seralar�n maliyeti artar bu nedenle e�imi düz veya mümkün oldu�unca küçük olmal�d�r.Mümküm oldu�u kadar rüz�ars�z veya rüz�ardan korunmu� yerlere yap�lmal�d�r.Rüzgarlar�n etkisini azaltmak amac�yla seran�n dar kenar�n� rüzgar�n geli� yönüne göre kurulmal�d�r.Seray� gölgelememek kayd�yla rüzgar k�ranlar yap�labilir.Çukur yerlerde hava hareketlerinin durgun olmas� nedeniyle don tehlikeleri görülebilir.Bu yerlere sera yap�lmas�ndan kaç�n�lmal�d�r.
            Örtüalt�nda yo�un yeti�tiricilik yap�lmas� ve münavebe imkanlar�n�n s�n�rl� olmas� her y�l genellikle ayn� tür bitkilerin ekilmesini zorunlu k�lmaktad�r.Bu nedenle sera kurulacak yerin topra�� tabansuyu ve dranaj problemi olmayan besin maddelerince zengin t�nl�-kumlu,su tutma kapasitesi yüksek topraklar olmal�d�r.
            Sulama suyu yeterli ve kolayl�kla temin edilmelidir.Aç�k su kanallar� hastal�k ve yabanc� ot tohumlar�n� kolayl�kla seraya ta��yabilece�inden mümkünse sulamada derin kuyu veya sondaj suyu kullan�lmal�d�r.
                                               SERA T�PLER�
            Seralar� örtü malzemelerine göre cam ve plastik seralar olarak s�n�fland�r�l�rlar. Plastik örtü ekonomik olmas�,vurma veya çarpmalara kar�� daha az duyarl� olu�u,i�lemenin kolay olmas�,biyolojik zararl�lardan etkilenmemesi nedeniyle cam örtüye göre avantajl� noktalar�d�r.Bu nedenle seralarda plastik örtü daha yayg�nd�r. Cam örtününde plastik örtüye göre avantajlar� vard�r.Kullan�m süresinin uzun olmas�, ��k geçirgenli�inin yüksek olmas�,temizlenmesinin kolay olmas�,mor ötesi ��klardan etkilenmemesi,�s�y� uzun süre tutmas�,nemlenme ve buharla�ma az oldu�u için hastal�k yönünden avantajl�d�r.
            SERA �SKELET� :�skelet k�sm� sera yükünü ta��yan,bunlar�n temele kadar iletilmesini sa�layan ve seray� çevreleyen elamanlard�r.
            Sera iskelet malzemesinde aranan ba�l�ca özellikler �unlard�r;
            -Sa�lam ve dayan�kl� olmal�d�r,hafif olmal�d�r.
            -Gölgeleme etkisi,az olmal�d�r,�s� iletimi dü�ük olmal�d�r.
            -Maliyeti dü�ük ,kolay monte edilebilir olmal�d�r.
            Bir Sera iskeleti;Kolonlar,Rüzgarl�klar,Oluklar,Çat� havaland�rmas�,Yan havaland�rma,Çat� ve çat� iskeleti,Çat� makas� ve makas kiri�leri,A��k ve merteklerden olu�ur.
                                   B�TK� GEL��M FAKTÖRLER�
1-I�IK : Örtüalt� yeti�tiricili�inde en önemli faktörlerden biridir.S�cakl�k güne�ten gelen ��nlar�n �s�ya dönü�mesidir.Gelen güne� ��nlar�n�n bir k�sm� fotosentez ve suyun buharla�mas�nda kullan�l�rken geriye kalan büyük k�sm� �s�ya dönü�ür.Bu nedenle serada yeterli havaland�rma aç�kl�klar� olmal�d�r.Yan havaland�rma pencerelerinin yan�nda seralarda üst havaland�rma panellerinin olmas�da mecburidir.

2-SICAKLIK : Sera içerisinde bulunan bitkiler geli�melerini devam ettirebilmeleri için belirli bir s�cakl�k isterler.Seralar so�uk aylarda �s�tma istedi�i gibi yaz�n ise olu�an s�cakl�� dü�ürmek için havaland�rma,gölgeleme ve so�utma yap�labilir.Bitkilerin geli�mesi için önemli olan etmenlerden biride yaprak s�cakl��d�r.Yüksek yaprak s�cakl��na sahip olan bitkiler geli�me güçlü�ü gösterir ve 43 Cden sonra ölürler.Bu nedenle yüksek yaprak s�cakl��n� dü�ürmek için al�nacak ilk önlem sera üzerine yap�lacak gölgelemedir.�limizde yaz�n gölgeleme gerekli olur.Gölgelemede macun tozu veya kireç tozu en yayg�n kullan�lan materyallerdir.Pülverizatör yard�m�yla kolayl�kla sera üzerine at�l�r daha sonra ya�mur veya suyla üzerinden uzakla�t�r�labilir.

3- NEM : Serada nem bitkilerin istedikleri düzeyde olmal�d�r.Genel olarak %60-80 civar�ndaki nem döllenme ve bitki yeti�tirme için idealdir.Nemin %50 nin alt�na dü�mesi polen çimlenmesini engeller,%80 in üzerinde ise yüksek nem nedeniyle polenlerin hareket kabiliyetini zay�flat�r.Ani nem dü�me ve yükselmelerine izin verilmemelidir.Ayr�ca dü�ük nemde bitkiler �iddetli su kayb�na maruz kald�klar�ndan solduklar� gibi çiçek ve meyveler zarar görür.Nemin %90 � a�mas� durumunda ise bitkiler terleyip su kaybedemedikleri için için kaba dokulu,gevrek,sulu ve köklerinin geli�medikleri görülür ve sonra mantari hastal�klar h�zl� yay�l�r.

SERALARDA BA�ARILI B�R ÜRET�M �Ç�N;

1-Yeti�tirme sezonu iyi ayarlanmal�d�r ;�limizde sera üretim sezonu Nisan ay�n�n 15-20 sinden sonra ba�lar.A��rl�kl� üretim H�yar yeti�tiricili�idir,üretici May�s ay�n�n ilk haftas�na kadar uyan�k olmal�,hava durumunu devaml� takip ederek gerekti�inde �s�tma yapmal�d�r.(Bitkilerde genel olarak çiçek tozlar�n�n çimlenebilme ko�ullar� 18-27 derece s�cakl�k ve %70 orant�l� nemdir 10C nin alt�nda ve 35C nin üstünde meyve tutumu gerçekle�mez.) Temmuz ay� ortalar�nda seradaki üretim dü�ü�e geçti�i zamanlard�r,mevcut bitkiler sökülerek tekrar h�yar fidesi dikilerek ikinci üretime ba�lanabilir hava �artlar�na ba�l� olarak bu ikinci üretim kas�m ay� ortalar�na kadar devam edebilir.Üretici �lk üretim H�yar veya Domates, ikinci üretim marul-karnabahar-�spanak veya ye�il so�an üretimi yapabilir.
            2-Çe�it seçimi : Seralarda yeti�tirilecek çe�it iyi seçilmelidir.Erkenci,verimi yüksek,virüs hastal�klar�na ve s�ca�a dayan�kl� çe�itler seçilmelidir.
            3- Örtüalt� yeti�tiricili�inde kaliteli fide ile i�e ba�lamak ba�ar�y� art�r�r.pi�kin olmayan,fazla boylanm��,kök geli�imi yetersiz olan fide fazla ilaç,gübre,i�cilik,zaman ve verim kayb� demektir.
            4- Serada hasattan sonra bir sonraki üretim için iyi bir toprak haz�rl�� ve toprak analiz sonucuna göre taban gübrelemesi yap�lmal�d�r.Üretim sezonunda gübreleme fazla yap�ld�� için topra��n üst tabakalar�nda tuz birikimi fazla olur .Böyle durumlarda sera tavalara ayr�l�p,bol su ile göllendirme yap�larak üst k�s�mlardaki tuzun topra��n alt tabakalar�na s�zd�r�lmas� sa�lanmal�d�r.
            5- Dikim öncesi toprak kökenli hastal�klara kar�� toprak dezenfeksiyonu yap�lmal�.Toprak kimyasal ilaçlarla dezenfekte edildi�i gibi;Solarizasyon,biofumigasyon gibi tabii yöntemlerlede dezenfeksiyon yap�labilir.Bu konuda geni� bilgi için Tar�m �l veya ilçe müdürlüklerine ba�vurunuz.
            6- Fide dikiminde dikkatli olunmal�, a��r� s�k dikimden kaç�n�lmal�d�r.S�k dikim kâr yerine zarar verir.Dikilecek bitki çe�idine göre tavsiye edilen dikim mesafelerine uyulmal�d�r.
            7- Seralara sulama için mutlaka damlama sulama sistemi kurulmal�d�r.Seralar kapal� mekan olduklar� için rutubet fazla olmaktad�r,salma veya kar�k usülü sulamalar rutubeti dolay�s�yla hastal�klar� art�raca��ndan kesinlikle damlama sulama ile sera sulanmal�d�r.
            8- Düzenli aral�klarla çapalama i�lemi yap�lmal�d�r.
            9- Örtüalt�nda yeti�tirilen sebzeler;dengesiz büyümenin önlenmesi,��klanman�n art�r�lmas�,daha iyi havaland�rma olmas�,bitki ömrünün uzat�larak verimin , kalitenin art�r�lmas� bitkilere destek verilmesi amac�yla ipe al�nmal�d�rlar.
            10-H�yar,Domates,Biber,Patl�can gibi budama gerektiren bitkilerin düzenli olarak,Koltuk,Yaprak ve meyve,Tepe alma budamalar� ihmal edilmemelidir.Budama genel olarak ye�il aksam-meyve dengesini kurmak,bitkilerde ��klanmay� art�rmak havalanmay� daha etkin hale getirmek ve bitki için tüketici duruma gelmi� sürgün ve yapraklar� uzakla�t�rmakt�r.Bitkilerde tepe alma,meyvelerin çabuk olgunla�malar� ve irile�melerini sa�lamak amac�yla yap�l�r.
            11- Yo�un gübre uygulamas� kök bölgesinde tuz miktar�n� art�rarak su ve besin maddesi al�m�n� engelledi�inden gübreler s�k aral�klarla ve yeterli miktarlarda verilmelidir.
            12- Gübreleme ile bitkilerde verim art�� belirli bir miktara kadar artmakta ve bu sonsuza kadar devam etmemektedir.Bu nedenle bitkilere gübre verilirken yeterli ve do�ru bir �ekilde gübreleme pro�ram� yap�lmal�d�r.
            13- �limiz seralar�nda görülen en önemli hastal�klar;Fide dönemi çökerten,kök çürüklükleri,solgunluk,yalanc� mildiyö,bakteriyel ve virüs hastal�klar�d�r.En önemli zararl�lar;Yaprak bitleri,K�rm�z� örümcek ve akarlar,toprakalt� zararl�lar�d�r.Hastal�k ve zararl�larla mücadelede mutlaka Teknik Eleman gözetiminde kal�nt� b�rakmayan ilaçlar kullan�lmal�d�r.Hastal�k ve zararl�larla mücadele noktas�nda kültürel tedbirler ön planda tutulmal�d�r.



Bitki hastal�k ve zararl�lar�na kar�� al�nacak kültürel tedbirleri �u �ekilde özetleyebiliriz.

1-Hastal�k ve zararl�lara kar�� dayan�kl� çe�itler kullan�lmal�d�r.
            2-Toprak solarizasyon veya uygun bir kimyasalla dezenfekte edilmeli.
            3-Seralarda havaland�rmaya gerekli özen gösterilmeli.
            4-S�k dikimden kaç�n�lmal�d�r.
            5-Sera içinde ve sera d��ndaki yabanc�ot temizli�ine gereken özen gösterilmeli.
            6-Bak�m i�leri yap�l�rken(ipe alma,dolama,budama,çapalama,hasat vb.) bitkide yara aç�lmamal�.
            7-Virüslerin böceklerle ta��nmas�n� önlemek için seradaki tüm aç�kl�klar (kap�,pencere gibi) tülle kapat�lmal�d�r.
            8-Azotlu gübrelemede a��r�ya kaç�lmamal�d�r.
            9-Bitkiler sezon boyunca kontrol edilerek virüslü olanlar seradan sökülerek uzakla�t�r�lmal�,Sera içinde sigara içilmemelidir.
            10-Damlama sulama sistemi mutlaka kurulmal�,a��r� sulama ve gübreleme yap�lmamal�d�r.
            11-Hasat sonunda bitki art�klar� seradan uzakla�t�r�larak gömülmeli veya yak�lmal�d�r.
            12-Çal��anlar tüm temizlik kurallar�na riayet etmelidir.
            11-Üretici bitkinin her a�amas�nda bilgi ve becerisini devaml� geli�tirmelidir.

Kay�tl� Foto�raf Bulunamad�.