KÝRAZ YETÝÞTÝRÝCÝLÝÐÝ

          Anadolu birçok meyve türünde olduðu gibi, kirazýn anavataný sýnýrlarý içerisindedir. Hazar denizi ile Karadeniz arasýndaki bölge kirazýn anavataný olarak bilinmektedir. Ülkemizin hemen her bölgesinde kiraz yetiþtiriciliði yapýlmakta olup, üretilen kirazýn hemen hepsi taze halde tüketilmektedir. Kiraz, ýlýman iklim meyve türleri içerisinde meyvelerini en erken olgunlaþtýran bir türdür. Kirazlar 5-6 yaþýnda verime geçerler, tam ve ekonomik olarak verime yatmalarý 10-12 yýl alýr. Her ne kadar 100 yýl yaþarlar ise de; ekonomik ömürleri 25-30 yýldýr. Kiraz yazlarý çok sýcak olmayan, toprak ve hava neminin yeterli olduðu yayla özelliði gösteren 500-1800 m rakýmý olan yerlerde yetiþmektedir. Kiraz soðuklama ihtiyacý olan bir meyve olduðu için kýþ aylarýnda en yüksek sýcaklýk olarak +7.2 ⁰C’de 42gün beklemelidir. Bu nedenle en baþta bir kiraz bahçesi tesis ederken nelere dikkat etmeliyiz?

1) Kiraz bahçesi rakým 500-1800 m olan yerlerde kurulmalýdýr.

2) Bahçe topraðý analiz ettirilerek kiraz için uygun olup olmadýðý belirlenmelidir.

3) Toprak yapýsýna ve iklim koþullarýna uygun anaç ve çeþit seçilmelidir. Örneðin, kurak ve kireçli topraklarda idris anacý tercih edilmelidir.

4) Bahçeler tek çeþitle kurulmamalýdýr. Tek çeþitle bahçe kurulmasý yetersiz döllenmeye veya hiç döllenmemeye sebep olmaktadýr. Ben düþmeden hasada kadar olan sürede yaðmur çatlamasý zararýna karþý tek çeþitle bahçe kurulmamasý gerekmektedir. Her kiraz bahçesinde en az 4-5 çeþit bulunmalýdýr. Çeþitlerin seçiminde ise birbirlerini dölleyebilir nitelikte olmasýna dikkat edilmelidir. Döllenmede uygun çeþit seçiminin yaný sýra bahçede arý da bulundurulmalýdýr. Genel bir oran olarak 9 bitkiden 8 tanesinin esas çeþit birisinin dölleyici olarak dikilmesi yeterlidir. Kiraz bahçelerinin tesisi aþamasýnda her çiftçinin zaten belirlediði temel bir çeþidi vardýr. Bu þekilde bahçede bir çeþidin aðýrlýklý olmasý da tabiidir. Yalnýz kirazda yaklaþýk bütün çeþitler kendisiyle uyuþmadýðý için, grup kýsýrlýðý da söz konusu olabilmektedir. Ýyi bir verim için birbirini iyi dölleyebilir çeþitlerin bulunmasý, ekolojik faktörlerden kaynaklanan riskin azaltýlmasý, 1,5 aylýk bir süre boyunca pazara kiraz sunulabilmesi, hasatta iþçilik v.b. gibi yönlerden dolayý sýkýþmamak için iyi bir çeþit planlamasý gereklidir. Türkiye’nin ihracat þansýnýn en yüksek olduðu ve en popüler çeþit “0900 Ziraat” dir. Ýhraç eden ülkelerde “Türk Kirazý”  diye unvan almýþ çeþidimizdir. Bu nedenle 0900 Ziraat dýþýnda yeni bir çeþit peþinde koþmak þimdilik yersiz görülmektedir.

5) Dikim sýklýðýna dikkat edilmelidir. Dikim, mutlaka dikim tahtasý kullanýlarak yapýlmalýdýr. Kiraz dikiminden önce arazi tesviye edilmeli ve 90 cm aralýkla dip kazanla Aðustos-Eylül ayýnda sürdürülmelidir. Kýsmi taban suyu veya su birikme gibi problem oluþacak ise 40-50 m aralýkla hendekler oluþturulmalýdýr. Fidanlar en uygun sonbaharda dikilmeli ve dikim sýrasýnda çukurlara bir kürek yanmýþ ahýr gübresi atýlmalý veya 100 gr Triple Süperfosfat ile 100 gr Amonyum Sülfat dikim topraðýna karýþtýrýlmalýdýr. Yamaç arazilerde baklava dilimi, sýra arasý 5-6 m, sýra üzeri 3-4 m þeklinde olabilir. Taban arazilerde ise dikilen çeþide baðlý olarak sýra arasý ve üzeri iyi havalanacak, güneþlenecek ve aðaç yan dallarý birbirine girmeyecek þekilde dikilmelidir. 

6) Dikimden sonra tepe kesiminde acele edilmemesi gerekir. Bu iþler gözler iyice kabardýðýnda yapýlýrsa yeni oluþacak ilk kat dallar daha geniþ açýlý oluþur.

7) Sert geçmeyen yerlerde az sayýlardaki çöðürler (piçler) sürgün göz aþýsýyla aþýlanabilir. Ancak en uygun aþý durgun göz aþýsýdýr. Durgun göz aþýsý teorik olarak temmuzun ikinci yarýsýndan itibaren yapýlabilirse de hem þaþýrtýlan çöðürlerde hem de o yýlýn çöðürlerinde aðustos sonlarýna doðru yapýlmasý pratik açýdan daha uygundur. Eðer tutmayan aþýlar için “tamir aþýsý” düþünülüyorsa aþý zamaný eylüle sarkmamalýdýr.
            Kirazlarda iki þekilde budama yapýlýr.    
             Bunlar;
 a) Þekil budamasý

Kirazlara henüz fidan döneminden itibaren þekil verilmeye baþlanmaktadýr. Þekil budamasý genellikle büyüme sezonu baþýnda, dallarýn esnek olduðu Temmuz ayýnda yapýlýr. Kiraz aðaçlarýnýn genellikle gençlik dönemleri uzundur.

Bu nedenle aðaçlara þekil  budamasý uygulanýrken bir yandan da meyveye yatýrma iþlemleri yapýlýr. Meyveye yatýrma yan dallarda açý geniþletilmesi, aðýrlýk asma, tahta veya kamýþ herek kullanma ile gerçekleþtirilir.

 b) Verim ve gençleþtirme budamasý         

Verim budamasýnda, aðaç boylarýnýn azaltýlmasýnýn yaný sýra yan dallarýn sayýsý da azaltýlarak aðaçlarýn büyümeleri yavaþlatýlýr. Kiraz aðaçlarýnda 8-10 yaþýndan sonra budama yapýlmadýðý için yýllýk sürgünleri kýsalýr. Bilinen kurallara göre sürgün geliþimi için kesimler uç noktalara ve yýllýk sürgünlerdeki odun gözlerine uygulanýr. Ancak verimdeki kiraz aðaçlarýnda yýllýk sürgünler 10-20 cm gibi olup bunlara yapýlacak kesimler eski zayýf bir sürgün geliþimi saðlar. Bu nedenle yaptýðýmýz uygulamalarda bu þekildeki yan dallar uçtan 50-100 cm' den kesilir. Bu kesimler sonucu 2-3 yýllýk bu þekildeki dallarda mayýs buketleri ortasýnda yer alan odun gözlerinden kuvvetli yeni sürgünler oluþur. Bu sürgünler de meyvelerin daha iyi beslenmesine ve irileþmesine neden olur. Bu þekilde her yan daldan kesimler sonucu yeni 2-3 sürgün elde edilmiþtir. Bu þekilde yaþlanmaya yüz tutan geliþmesi zayýflayan aðaçlar tekrar geliþme göstermektedir. Bu kesimler 2 yýlda bir tekrarlanmalýdýr.

Kiraz aðaçlarýnýn gübrelenmesinde pek çok faktör etkilidir. Bu faktörler; Topraðýn yapýsý, Bitkilerin yaþý, Sulama miktarý ve sulama þekli, Bitkilerin verim miktarý, Anacýn cinsi, Bitkilerin genel geliþme ve kondisyonlarý, Ahýr gübresi verilip verilmediði v.b. Ortalama deðerler verilecek olursa, dekara 2-3 ton ahýr gübrelemesi uygundur. Verimdeki bir aðaca ortalama deðer olarak her yýl, 2-3 kg Amonyum Sülfat, 1 kg Triple Süper Fosfat, 1 kg Potasyum verilmelidir. Verilme zamaný olarak fosforlu ve potasyumlu gübreler bölgesel iklim ve alýþkanlýklara göre sonbahar veya erken Ýlkbaharda, azot uygulamalarý ise erken ilkbaharda birinci dilimi, çiçek dökümünden sonra ikinci dilim ve hasattan sonra üçüncü dilim uygulanýr.
               Kiraz Bahçelerinde sulama, fidan dikimindeki “can suyu” ile baþlar. Sulama ben düþme dönemine kadar ilkbahar yaðmurlarý ile olur. Kirazýn çiçeklenme döneminde topraðýn nemli olmasý istenir. Bunun yaný sýra yetiþkin aðaçlarda kök boðazý çevresi sulanmamalýdýr. Hasattan hemen önce çok su, meyve iriliðine kýsmen etkisi olsa da ,meyve eti sertliði ve tadý olumsuz etkilediði gibi aðaç saðlýðý açýsýndan da sakýncalýdýr. Hasattan sonra da verilecek su yeni oluþan çiçek gözlerinin geliþimine de faydalý olacaktýr. Sonbaharda da yaðýþlar az olursa kýsmen sulama yapýlmalýdýr.
             Her kiraz bahçesinde çiçeklenme zamanýnda 5 dönüme bir arý kovaný konulmalýdýr.

Kayýtlý Fotoðraf Bulunamadý.